Học sinh : Định nghĩa được thế nào là QXSV, cho ví dụ về QXSV; phân biệt được các đặc điểm điển hình của 1 QXSV; trình bày được mối quan hệ giữa ngoại cảnh và QXSV
I/ Thế nào là quần xã sinh vật?
Quần xã sinh vật là tập hợp nhiều quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau, cùng sống trong một khoảng không gian có các điều kiện sinh thái tương tự nhau. Ví dụ: tập hợp các quần thể sinh vật sống trong rừng mưa nhiệt đới.
Khoảng không gian sinh sống của quần xã gọi là sinh cảnh. Sinh cảnh là môi trường vô sinh.
Các loài sinh vật trong quần xã liên hệ với nhau bằng những mối quan hệ sinh thái như cộng sinh, hội sinh, kí sinh, sinh vật ăn sinh vật khác… do đó quần xã có cấu trúc tương đối ổn định.
Do điều kiện môi trường luôn biến đổi nên quần xã lại có cấu trúc động.
II/ Những dấu hiệu đặc trưng của một quần xã
Quần xã có những đặc trưng cơ bản về số lượng và thành phần các loài sinh vật.
Số lượng các loài sinh vật được đánh giá qua các chỉ số về độ đa dạng, độ nhiều và độ thường gặp.
Thành phần loài trong quần xã được đánh giá qua các chỉ số về loài ưu thế và loài đặc trưng.
|
Đặc điểm
|
Các chỉ số
|
Thể hiện
|
|
Số lượng các loài trong quần xã
|
Độ đa dạng
|
Mức độ phong phú về số lượng loài trong quần xã
|
|
Độ nhiều
|
Mật độ cá thể của từng loài trong quần xã
|
|
Độ thường gặp
|
Tỉ lệ % số địa điểm bắt gặp một loài trong tổng số địa điểm quan sát
|
|
Thành phần loài trong quần xã
|
Loài ưu thế
|
Loài đóng vai trò quan trọng trong quần xã
|
|
Loài đặc trưng
|
Loài chỉ có ở một quần xã hoặc có nhiều hơn hẳn các loài khác.
|
III/ Quan hệ giữa ngoại cảnh và QXSV
Số lượng cá thể của một quần thể bị số lượng cá thể của một quần thể khác trong quần xã kìm hãm. Ví dụ khi thời tiết thuận lợi, khí hậu ấm áp, có mưa nhỏ, cây cối xanh tươi, sâu bọ phát triển nên số lượng cá thể chim ăn sâu cũng tăng theo. Khi số lượng chim sâu quá nhiều, quần thể sâu bọ bị chim ăn sâu tiêu diệt mạnh mẽ nên số lượng cá thể giảm nhanh, kéo theo số lượng chim lại giảm…Vậy số lượng cá thể của quần thể chim ăn sâu bị khống chế bởi nguồn thức ăn là sâu bọ.
Do sự khống chế sinh học trong quần xã nên số lượng cá thể trong mỗi quần thể chỉ dao động quanh mức cân bằng từ đó toàn bộ quần xã cũng dao động trong thế cân bằng. Vậy sự cân bằng sinh học là hệ quả trực tiếp của sự khống chế sinh học.
- Trong các quần thể ưu thế của quần xã thường có một quần thể tiêu biểu nhất cho quần xã đó gọi là quần thể đặc trưng.
Ví dụ: Quần thể cây đước trong quần xã sinh vật rừng ngập mặn Cần Giờ là quần thể đặc trưng.