Học sinh: giải thích được ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống của thực vật và của động vật; giải thích được hiện tượng tỉa cành tự nhiên ở cây xanh; hiểu nêu lên được các biện pháp giúp tăng năng suất ở cây trồng, vật nuôi
Trong các nhân tố vô sinh thì ánh sáng có tầm quan trọng lớn nhất. Ánh sáng có ảnh hưởng đến sinh vật như sau:
- Ánh sáng trắng (ánh sáng thấy được) rất cần cho cây xanh và một số loài vi sinh vật có khả năng quang hợp. Ánh sáng trắng cũng ảnh hưởng lên sự hình thành màu sắc của động, thực vật. Tùy vào vị trí phân bố của sinh vật mà chúng tiếp nhận ánh sáng yếu hay mạnh, dài hay ngắn sẽ có màu sắc khác nhau. Ví dụ: Ánh sáng chiếu xuống nước biến đổi nhiều do các tia sáng có bước sóng dài bị hấp thu ngay ở phần nước bề mặt, phần nước sâu hơn chỉ hấp thu được các tia sáng có bước sóng ngắn, do vậy thực vật thủy sinh có màu sắc khác nhau: Thực vật sống phần nước mặt có màu xanh, càng xuống sâu màu xanhđược thay thế bởi các màu nâu đỏ.
- Tia tử ngoại có bức xạ nhiệt mạnh nên gây chết ở động thực vật, gây ung thư da ở người. Tia tử ngoại có độ dài sóng 2570Åđược ADN hấp thu mạnh nhất trong phương pháp gây đột biến nhân tạo. Tia tử ngoại có bước sóng 3000 – 4000 Åcần thiết trong quá trình tổng hợp vitamin D.
- Tia hồng ngoại là nguồn nhiệt quan trọng để sưởi ấm trái đất.
I/ Ánh sáng có ảnh hưởng như thế nào lên đời sống thực vật?
Ánh sáng ảnh hưởng đến sự biến đối hính thái (hình dạng, màu sắc…), lên hoạt động sinh lí và sinh hóa của cây trong quá trình quang hợp, hô hấp, trao đổi chất (sinh trưởng, phát triển) và sinh sản. Ví dụ:
- Khi ánh sáng chiếu không đồng đều (cây trong trong chậu để bên cửa sổ) thi cây có khuynh hướng mọc cong vươn về phía có nhiều ánh sáng (tính hướng sáng của cây)
- Nhữngcây thân gỗ mọc trong rừng rậm.có thân cao, thẳng, cành chỉ tập trung ở phần ngọn do các cành cây phía dưới ít nhận được ánh sáng nên sớm bị rụng (hiện tượng tỉa cành tự nhiên).
Nhu cầu ánh sáng của các loài cây không giống nhau. Tùy theo nhu cầu ánh sáng của từng loài cây người ta chia chúng thành hai nhóm: cây ưa sáng và cây ưa bóng.
- Các cây ưa sáng như lúa, dưa hấu, bắp… nhận ánh sáng trực tiếp mới phát triển tốt.
- Các cây ưa bóng như phong lan, dương xỉ… nhận ánh sáng khuyếch tán mới phát triển tốt.
II/ Ánh sáng có ảnh hưởng như thế nào lên đời sống động vật?
Ánh sáng tạo điều kiện cho động vật nhận biết các vật và định hướng di chuyển trong không gian. Nhờ đó mà các loài ong có thể bay cách xa tổ hàng chục kilômét để kiếm mật hoa và nhiều loài chim di cư có thể bay hàng nghìn kilômét đến nơi ấm áp để tránh mùa đông giá lạnh.
Ánh sáng cũng ảnh hưởng lên hình thái, họat động sinh lí và sinh hóa của sinh vật trong quá trình trao đổi chất.
Người ta chia động vật thành hai nhóm thích nghi với điều kiện chiếu sáng khác nhau.:
- Nhóm động vật ưa sáng: gồm những động vật hoạt động ban ngày. Nhóm này thường cơ thể có màu sắc sặc sỡ, cơ quan thị giác rất phát triển.
- Nhóm động vật ưa tối: gồm những động vật hoạt động ban đêm, sống trong hang, trong đất, ở tầng nước sâu như đáy biển. nhóm này thường cơ thể không có màu sắc sặc sỡ, cơ quan thị giác kém phát triển hay có khi tiêu giảm nhưng cơ quan xúc giác lại phát triển như chuột chũi, dơi… một số loài khác thì thị giác rất phát triển như cú mèo và các động vật thuộc họ mèo… loài thủy sinh sống trong tầng nước nửa tối, nửa sáng thì mắt to hay có cuống thịt dài để có thể xoay theo các phía như tôm, cua…